Rugbiści, chuligani czy dżentelmeni?07.01.2021
TweetSean Fagan, historyk rugby szukał dla wortalu SaintsAndHeathens źródła najpopularniejszego cytatu o rugby z porównaniem tego sportu do piłki nożnej.
Każdy z nas trafił kiedyś na ten dowcipny cytat w różnej formie, to najbardziej znane porównanie rugby i piłki nożnej:
„Piłka nożna to gra dżentelmenów rozgrywana przez chuliganów, a rugby to gra chuliganów rozgrywana przez dżentelmenów” lub „Piłka nożna - gra dla dżentelmenów, w którą grają chuligani. Rugby - gra dla chuliganów w którą grają dżentelmeni”.
Inne formy niekończących się wersji obejmują m.in. wariacje na temat ligi rugby, footballu gaelickiego czy australijskiego:
„Piłka nożna to gra dżentelmenów, w którą grają chuligani. Rugby League to gra chuliganów rozgrywana przez chuliganów. Rugby Union to gra chuliganów rozgrywana przez dżentelmenów ”.
„Gaelic Football to gra dla chuliganów grana przez chuliganów, cricket to gra dla dżentelmenów grana przez dżentelmenów”.
„Rugby to chuligańska gra, w którą grają dżentelmeni. Piłka nożna to gra dżentelmenów, w którą grają chuligani. Football australijski to gra chuliganów, w którą grają chuligani”.
Ale co jest poprawne i skąd się to wzięło? Kto pierwszy zażartował, że „piłka nożna to gra dżentelmenów rozgrywana przez chuliganów, a rugby to gra chuliganów rozgrywana przez dżentelmenów”?
Niektóre źródła przypisują ten cytat premierowi Wielkiej Brytanii Winstonowi Churchillowi z czasów wojny. Jednak nigdy nie znaleziono niczego, co by to potwierdzało. Najbliżej znajduje się fragment jednego z jego najsłynniejszych przemówień: „Nie mam nic do zaoferowania oprócz krwi, trudu, łez i potu”.
Innym „podejrzanym” jest irlandzki poeta i prozaik z XIX wieku Oscar Wilde. Okazało się, że był autorem cytatu o rugby, ale to nie był ten poszukiwany. Wilde powiedział: „Rugby to dobra okazja do trzymania trzydziestu łobuzów z dala od centrum miasta”.
Angielski pisarz George Orwell jest często cytowany jako porównujący mecz rugby do „wojny bez strzelania”. Cytat Orwella jest interesujący, ale w ogóle nie odnosi się konkretnie do rugby, ani nie jest to kwestia „gry chuliganów”: „Poważny sport nie ma nic wspólnego z fair play. Wiąże się to z nienawiścią, zazdrością, chełpliwością, lekceważeniem wszelkich zasad i sadystyczną przyjemnością bycia świadkiem przemocy, innymi słowy, jest to wojna bez strzelania”.
Kolejnym kandydatem był William Percy Carpmael, który w 1890 roku założył klub Barbarian FC, łączenie go z tym cytatem było prawdopodobnie oparte na motcie Barbarian FC, napisanym przez Waltera Careya: „Rugby to gra dla dżentelmenów wszystkich klas, jednak nie dla słabych sportowców jakiejkolwiek klasy”.
Szacowne książki takie jak „Oxford Dictionary of Quotations” (słownik cytatów), „The Penguin Modern Guide to Synonyms and Related Words” (słownik synonimów) i „Brewers Dictionary of Phrase and Fable” (słownik wyrażeń) okazały się nieprzydatne jeśli chodzi o źródło cytatu „dżentelmeńskiej gry chuliganów”. Kolejny trop w internecie wskazywał na książkę „The Wonderful World of Rugby” autorstwa Jona Clarke'a, ale nie można jej znaleźć bo prawdopodobnie nie istnieje. Swoje archiwa przeszukało również Museum of Rugby RFU nic w nich na temat cytatu nie znaleziono.
Małą wskazówka było słowo „chuligan”, które weszło do powszechnego użytku w Wielkiej Brytanii w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, cytat nie mógł więc powstać wcześnie. Po przeszukaniu bibliotecznych archiwów gazet, najwcześniejsze użycia cytatu, jakie udało się odnaleźć, pojawiły się w brytyjskiej prasie w 1953 roku, oba prawie na pewno sprawiły, że stał się on tak popularny w świecie gry w rugby i piłkę nożną.
Pierwsza wzmianka pojawiła się w londyńskim dzienniku The Times w artykule zatytułowanym „The Evolution of Football” (30 stycznia 1953; str. 10] omawiającym różne formy gry w piłkę:
„… duża rodzina - Association, Rugby Union, Rugby League, Gaelic football, American football i Australian Rules. Każdy sport w niej ma swoje zalety i można go bezpiecznie pozostawić swoim zwolennikom, ale nie można powstrzymać się od powtórzenia wypowiedzi pewnego Kanclerza Uniwersytetu Cambridge (wyznającego całkowitą ignorancję w piłce nożnej), którego poproszono o podsumowanie debaty na temat Association i Rugby. Jest jasne - powiedział - że jest to dżentelmeńska gra chuliganów, druga to gra chuliganów grana przez dżentelmenów".
Po raz drugi cytat pojawił się w The Spectator (25 grudnia 1953; str. 17):
"Komentarz dziewiętnastowiecznego Kanclerza z Cambridge - Wydaje mi się, że jedna jest grą dla dżentelmenów, w którą grają chuligani, a druga grą dla chuliganów prowadzoną przez dżentelmenów - zdaje się zawierać w sobie istotę podobieństwa między dwiema odmianami footballu".
Wypowiedź Kanclerza (datowana około 1890 roku), w drugim z przytoczonych cytatów nie określa jednoznacznie który sport jest grą dżentelmenów, a który chuliganów. Dlatego też powstały jego różne wersje bo zwolennicy każdej z gier będą stawiali ją na uprzywilejowanej pozycji. Pierwsza zaś mówi o Association czyli piłce nożnej jako grze dżentelmenów w którą grają chuligani, a Rugby to gra chuliganów, w któraą grają dżentelmeni. Czyli: Jest jasne, że jest to gra dżentelmenów, w którą grają chuligani, druga to gra chuliganów grana przez dżentelmenów lub Jest oczywiste, że jest to dżentelmeńska gra chuliganów, druga to gra chuliganów grana przez dżentelmenów, a w oryginale It is clear that one is a gentleman’s game played by hooligans; the other a hooligan’s game played by gentlemen.
